Το Σύμφωνο Μολότωφ – Ρίμπεντροπ προέβλεπε για τη Λετονία να περάσει στη σοβιετική επιρροή έχοντας δρομολογηθεί η υποταγή της στον Στάλιν.
Έτσι στις 14 Ιουνίου 1940 (ένα χρόνο μετά) 25.000 σοβιετικοί στρατιώτες εισβάλουν και καταλύουν το πραξικοπηματικό καθεστώς του Kārlis Ulmanis που κυβέρνησε επί τέσσερα χρόνια έχοντας διαλύσει κόμματα και κοινοβούλιο, λαμβάνοντας στις εκλογές του 1931 τη δεύτερη θέση με ποσοστό 12,1%. Ο λετονός δικτάτορας κυβέρνησε με σιδηρά πειθαρχία φιμώνοντας τον τύπο και βγάζοντας εκτός νόμου τα πολιτικά κόμματα, όμως στη σοβιετική εισβολή διέταξε να μην προβληθεί καμμία αντίσταση.
Απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων στη Ρίγα. Η αντίπαλη πλευρά τους χαρακτηρίζει ως ποινικούς.
Οι μπολσεβίκοι συνέλαβαν και δολοφόνησαν όσους άρχιζαν ν’ αντιστέκονται, οδήγησαν στα γκούλαγκ πολλούς αξιωματικούς του λετονικού στρατού, απελευθέρωσαν πολιτικούς κρατούμενους, προκύρηξαν εκλογές, κρατικοποίησαν τράπεζες κι εργοστάσια, δημιούργησαν πολιτοφύλακες, προχώρησαν στην κολεκτιβοποίηση της γης, αύξησαν σε πάνω από οκτώ τις ώρες εργασίας, αντικατέστησαν το μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία με θεωρίες του Ένγκελς και του Μαρξ, ενώ εκκλησίες, συναγωγές και άλλοι τόποι λατρείας αμέσως υποβλήθηκαν σε καταστολή ως εν δυνάμει κέντρα πνευματικής αντίστασης. Επίσης διέλυσαν την παραστρατιωτική οργάνωση «Φρουροί» (Aizsargi) που είχε δημιουργηθεί το 1918 με σκοπό ν’ αποτρέψει την εξάπλωση της Οκτωβριανής Επανάστασης έχοντας στρατολογήσει μέχρι τότε πάνω από 40.000 μέλη, «αβαντάροντας» την κυβέρνηση Ulmanis.
Ερυθρές ένοπλες ομάδες πολιτοφυλακών.
Οι «πειραγμένες» κάλπες των βουλευτικών εκλογών ένα μήνα μετά την εισβολή, έδωσαν στο ΚΚΛ ποσοστό 97,6 %. Μέχρι εκείνη τη μέρα ο πρώην δικτάτορας Ulmanis συνεργάστηκε άψογα με τους κόκκινους κατακτητές. Αργότερα εκδιώχθηκε στη Νότια Ρωσία και πέθανε σε φυλακή στο Τουρκμενιστάν από δυσεντερία το 1942 σε ηλικία 65 ετών. Ο τόπος ταφής του παραμένει άγνωστος.
Εκείνη η χρονιά βαφτίστηκε αργότερα, κυρίως από ακροδεξιούς κύκλους, ως «έτος του τρόμου» (Baigais Gads).
Στις 22 Ιουνίου 1940 είναι η σειρά της πανίσχυρης πλέον Γερμανίας να εισβάλει στη μικρή χώρα της Βαλτικής. Ο κόκκινος στρατός εγκαταλείπει άτακτα τη χώρα -διανύοντας 50χλμ. καθημερινά- δίνοντας ελάχιστες μάχες όπως στη Λιέπαγια (Liepāja) στα τέλη του μηνός, με πολλές απώλειες και με ορισμένους δόκιμους πεζικάριους του λετονικού στρατού να προβάλουν την πιο σθεναρή αντίσταση, ενω την πρωτεύουσα Ρίγα υπερασπίστηκαν ανεπιτυχώς μέλη της μυστικής υπηρεσίας της αστυνομίας (NKVD). Η σοβιετική κατοχή αναγκάζει πολλούς λετονούς να υποδεχτούν τους ναζί ως λυτρωτές, γρήγορα όμως διαψεύδονται όταν αντιλαμβάνονται ότι η πολυπόθητη ανεξαρτησία δεν έρχεται.
Μερικά από αυτά τα χέρια που είχαν πολεμήσει τους γερμανούς στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, τώρα χαιρετάνε φασιστικά. Λίγο καιρό μετά θα ξαναοπλιστούν καταφεύγοντας στα δάση, οπού κρυβόντουσαν οι αντιφρονούντες του προηγούμενου καθεστώτος!
Οι εβραίοι, αλλά και οι ρομά ήταν τα πρώτα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας. Στο ολοκαύτωμα της Λετονίας (αλλά και της Λευκορωσίας) πρωταγωνίστησε ένας ντόπιος, ο αδίστακτος πρώην αστυνομικός και μετέπειτα νομικός σοβιετικού δικαίου, Βίκτωρας Αράτς (Viktors Arājs 13 Ιανουαρίου 1910–13 Ιανουαρίου 1988) ο οποίος ίδρυσε τους Arājs Kommando, που ευθύνονται για αμέτρητους βιασμούς, ξυλοδαρμούς και δολοφονίες κυρίως 65.000~70.000 εβραίων. Έργο των Arājs Kommando ήταν και η πυρπόληση συναγωγής στην οδό Γκόγκολ στη Ρίγα με εκατοντάδες άντρες, γυναίκες και παιδία μέσα στις 4 Ιουλίου 1941. Ο Αράτς μετά τον πόλεμο εργάστηκε ως οδηγός εγγλέζου στρατιωτικού στη Δ.Γερμανία και μόλις το 1979 προέκυψαν σοβαρά στοιχεία από το δικαστήριο του Αμβούργου για να τον δικάσει και να τον φυλακίσει ως εγκληματία πολέμου μέχρι τον θάνατό του.
Viktors Arājs
Η Λετονική Εθνική Αντίσταση ήταν περίπλοκη. Πολλοί που συνεργάστηκαν με τον Στάλιν δεν είχαν κανέναν ενδοιασμό να συνεργαστούν και με τον Χίτλερ, άλλοι το έκαναν από φόβο, ενώ αμέτρητοι κομμουνιστές φυλακίστηκαν και δολοφονήθηκαν. Αργότερα πολλοί που χειροκρόταγαν τη γερμανική εισβολή θα οπλιστούν στο πλευρό των σοβιετικών, έχοντας βιώσει τη βία και την καταπίεση του νέου κατακτητή ενώ μόνο μια μικρή μερίδα εθνικιστών (Pērkonkrusts) επιθυμούσαν την πλήρη ανεξαρτητοποίση αν και στην πορεία κάποιοι προσέφερναν τις αντισιμιτικές υπηρεσίες τους στη Βέρμαχτ, όπως ο Αράτς με την ομάδα του. Παραπλήσια αυτονομία εξέφραζαν και οι ένοπλοι «κουρέλιανς» (Kurelieši) καθοδηγούμενοι από τον στρατηγό Jānis Kurelis και οργανωμένοι τον Ιούλιο του 1944 από πολιτικούς φορείς που πάλευαν για ρόλους εξουσίας, στοχεύοντας στην πλήρη ανεξαρτητοποίση και στην εγκαθίδρυση δημοκρατικού πολιτεύματος. Αφοπλίστηκαν όμως κι εξουδετερώθηκαν από τα χιτλερικά στρατεύματα.
Μετά την αποτυχία του Στάλινγκραντ οι ναζί άρχισαν να οργανώνουν στρατιωτικές μονάδες για την επερχόμενη επέλαση του κόκκινου στρατού σε πολλές ρωσόφωνες περιοχές που κατείχαν μέχρι τότε. Στη Λετονία, η υποχρεωτική στρατολόγηση, το αντικομμουνιστικό μένος, ο φόβος και η εξαθλίωση ήταν κάποιοι παράγοντες που οδηγούσαν τους πολίτες να καταταγούν στην περίφημη Λετονική Λεγεώνα. Παράλληλα ο κόκκινος στρατός ενίσχυε κι αυτός τις δυνάμεις του στο πέρασμά του στρατολογώντας νέους λετονούς.
Latvia Waffen SS Legion (Νοέμβριος 1943)
Το αποτέλεσμα ουσιαστικά ήταν ένας ανεξέλεγκτος εμφύλιος πόλεμος.
« Το αίσθημα ήταν άσχημο, αφού ήμασταν υποχρεωμένοι να επιτεθούμε στις ίδιες μας τις πόλεις. Ήμασταν εξαναγκασμένοι να επιτεθούμε εναντίον των αδελφών μας. Και στον πόλεμο κανείς δε ρωτάει γιατί πυροβολείς. Αν δεν πυροβολήσεις θα σε σκοτώσουν. Κάλεσαν τον αδελφό μου στον γερμανικό στρατό επειδή ήταν μεγαλύτερος κι εγώ υπηρέτησα τον ρώσικο. Τι θα ένιώθε κάποιος στη θέση μου; Το να ξέρεις ότι ο αδελφός σου είναι στην αντίπαλη πλευρά…Δεν ένιωθα καλά αλλά ήμουν 18 ετών κι έπρεπε να μείνω ζωντανός. Ο αδελφός μου σκοτώθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1944.» Janis Niedritis, λετονός στρατιώτης του κόκκινου στρατού.
«Συνελλήφθηκα από τους ρώσους. Άρχισαν να μου μιλάνε στη γλώσσα τους και δεν καταλάβαινα τι ζήταγαν. Όταν φώναξαν διερμηνέα και τους είπα το όνομά μου και ότι ήμουν λετονός, τότε μαχαίρωσαν τη γυναίκα μου με μια ξιφολόγχη κι άρπαξαν από τα πόδια το νεογέννητο μωρό μας κι έλιωσαν το κεφάλι του χτυπώντας το σε μια πόρτα.» Valters Skuja, εθελοντής στη Λετονική Λεγεώνα.
Πολλοί λετονοί ναζιστές στην οπισθοχώρηση πολέμησαν εθελοντικά μέχρι και στα γερμανικά εδάφη τον κόκκινο στρατό, όπου ήδη υπήρχαν 20.000 ομοεθνείς τους ως εξαναγκασμένοι εργάτες.
Το 1938 η Λετονία μετρούσε λιγότερο από 2 εκ.κατοίκους. Μετά στο τέλος του πολέμου διαπιστώθηκε ότι περίπου το 1/3 του πληθυσμού είχε εξοντωθεί.
Στη Λετονία (αλλά και σε άλλα κράτη του μετέπειτα ανατολικού μπλοκ) είχαμε αντίστροφη έκβαση της νίκης σε σχέση με τον ελληνικό εμφύλιο.
Το 1944 με την ανακατάληψη της από τον στρατό του Στάλιν περίπου 130.000 κυρίως εθνικιστές και δωσίλογοι εγκατέλειψαν τη χώρα φοβούμενοι μια επανάληψη του «έτους του τρόμου». Πολλοί κατέφυγαν με βάρκες, φυγάδες στη Σουηδία κι άλλοι μετεγκαταστάθηκαν στη Δύση.
Στην Ελλάδα οι αντάρτες «πήραν» τα βουνά, στη Λετονία…τα δάση. Το εθνικιστικό αντάρτικο ξαναξεκίνησε το 1945 με 20.000 αντικαθεστωτικούς που περίμεναν μάταια βοήθεια από τους αμερικανούς και τους εγγλέζους κι εξουδετερώθηκε (όπως και το ελληνικό) το 1949. Οι σοβιετικοί εξαπέλυσαν τους «κόκκινους μάϋδες» εναντίον των «συμμοριτών» όπως χαρακτηριστικά τους αποκαλούσαν (bandīti). Από τις 14 εώς τις 25 Μαρτίου 1949 απελάθηκαν άλλοι 43.000 αντικομμουνιστές. Μέχρι και το 1956 διαλύθηκαν και οι ελάχιστοι πυρήνες αντίστασης.
Κάθε 16 Μαρτίου νοσταλγοί της Λετονικής Λεγεώνας και των Waffen SS ντυμένοι με τις παραδοσιακές στολές (χωρίς σύμβολα, αφού τα ναζιστικά αλλά και τα κομμουνιστικά σύμβολα απαγορεύονται) παρελαύνουν στους δρόμους της Ρίγα αφήνοντας λουλούδια στο «Μνημείο της Ελευθερίας» με εκατοντάδες αντιφασίστες να αντιδιαδηλώνουν.
Πηγές :
1. The Three Occupations of Latvia 1940–1991 (Soviet and nazi take-overs and their consequences) [2005]
2. Hitler’s Foreign Executioners: Europe’s Dirty Secret (Εκδόσεις: The History Press) [2011]
3. Nohlen D. & Stöver – Elections in Europe [2010]
4. Latvian History
6. Documentary :Latvia Legion [2000]
7. Φωτογραφίες από το βιβλίο των Paula Kovalevskis, Oskars Noritis and Mikelis Goppers – Latvia: Year of Horror [2006]
istories4050 
Μια σκέψη σχετικά μέ το “Πώς οι Λετονοί πανηγύρισαν την υποδούλωσή τους στους Γερμανούς – Οι Αράτς κομμάντος – Διαφορές και ομοιότητες με τον ελληνικό εμφύλιο”